Vroeger werd straffen vaak gezien als een essentieel onderdeel van het leerproces van kinderen.
Ouders straften hun kinderen wanneer die ongewenst gedrag vertoonden, in de veronderstelling dat dit de beste manier was om grenzen te stellen en hen te leren wat wel en niet acceptabel is.
Velen van ons zijn groot geworden met time-outs op onze slaapkamer, privileges die ons werden afgenomen, en zelfs fysieke straffen.
Dit vanuit de idee dat wij alleen maar zouden leren ons te gedragen door de negatieve consequenties van ons gedrag te ondervinden.
De laatste jaren is er echter een groeiend bewustzijn dat straffen minder effectief is dan vroeger algemeen werd aangenomen.
Meer zelfs, onderzoek toont aan dat een opvoedingsstijl waarin straffen zo veel mogelijk wordt vermeden, leidt tot een sterkere band tussen ouders en kind, en gedrag bij kinderen dat meer intrinsiek gemotiveerd is.
(Wat betekent dat onze kinderen voldoende meerwaarde ervaren bij het fijne gedrag dat ze stellen, zodat ze dat gedrag gaan herhalen.)
In deze blogpost werpen we meer licht op waarom opvoeden met zo min mogelijk straf beter werkt, en hoe we in de plaats daarvan enkele methoden kunnen inzetten die langdurige voordelen bieden voor zowel kinderen als ouders.
De nadelen van straffen
Hoewel straffen op korte termijn effectief lijkt te zijn, kleven er toch verschillende nadelen aan vast, die we als ouders niet mogen negeren.
Deze nadelen reiken verder dan de tijdelijke effecten en kunnen een blijvende invloed hebben op de ontwikkeling en het welzijn van ons kind.
Negatieve invloed op de band tussen ouder en kind
Wanneer we onze kinderen regelmatig straffen, zonder dat ze begrijpen waarom ze gestraft worden, dan kan dat hun vertrouwen in ons als ouders ondermijnen.
Dit vertrouwen ontstaat wanneer onze kinderen het gevoel hebben dat wij er altijd voor hen zijn, hen begrijpen en hen op een eerlijke en liefdevolle manier behandelen.
Wanneer we onze kinderen echter regelmatig straffen zonder dat zij de reden begrijpen, kunnen ze het gevoel krijgen dat wij onvoorspelbaar of zelfs oneerlijk zijn in ons handelen.
Studies tonen aan dat kinderen die herhaaldelijk worden gestraft zonder duidelijke uitleg of rechtvaardiging, meer kans hebben om hun ouders als autoritaire figuren te zien in plaats van als verzorgers die hen ondersteunen in elke stap van hun ontwikkeling.
Dit kan ervoor zorgen dat onze kinderen minder veilig voelen om met ons te praten over hun gevoelens, problemen of zorgen.
Dit kan niet alleen hun latere emotionele en sociale leven beïnvloeden, maar ook de relatie met ons als ouders, zelfs als ze volwassen zijn.
Verminderde zelfwaardering
Verder kan regelmatig straffen het zelfbeeld van onze kinderen negatief beïnvloeden.
Zo kunnen onze kinderen het risico lopen dat ze gaan geloven dat er iets fundamenteel mis is met hen als persoon. Dit kan leiden tot een gevoel van waardeloosheid en onzekerheid.
In plaats van hun gedrag te zien als iets wat veranderd kan worden, kunnen ze zichzelf gaan zien als inherent slecht. En dat heeft een diepgaande impact op hun zelfbeeld en eigenwaarde.
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat een laag zelfbeeld in de kindertijd vaak doorwerkt in de volwassenheid, met mogelijk ernstige gevolgen zoals depressie, angststoornissen, en moeilijkheden in het aangaan en onderhouden van gezonde relaties.
Angst en vermijdingsgedrag
Een opvoedingsstijl die voornamelijk op straf gebaseerd is, kan ervoor zorgen dat onze kinderen angstig of gespannen worden.
In plaats van zich vrij te voelen om te experimenteren, fouten te maken en daaruit te leren wat dan wel gewenst gedrag is, kunnen onze kinderen terughoudend worden en hun nieuwsgierigheid onderdrukken uit angst voor straf.
Dit kan zich uiten in liegen, bedriegen of het ontwijken van verantwoordelijkheid, omdat ze bang zijn voor de consequenties van hun daden.
Bovendien ontnemen we hen op die manier de kans om waardevolle probleemoplossende vaardigheden te ontwikkelen. In plaats van te leren nadenken over de gevolgen van hun acties en betere keuzes te maken, leren ze alleen maar te reageren op straffen.
Dit beperkt hun vermogen om in de toekomst zelf problemen op te lossen en om te gaan met uitdagingen.
Versterken van negatief gedrag
Wanneer onze kinderen voortdurend de boodschap krijgen dat ze niet goed genoeg zijn, of dat ze nooit aan onze verwachtingen kunnen voldoen, beginnen ze deze overtuigingen over zichzelf te internaliseren.
Ze kunnen het gevoel krijgen dat er niets is wat ze kunnen doen om het goed te maken, waardoor hun motivatie om positief gedrag te vertonen afneemt.
Uiteindelijk kan dit ertoe leiden dat ze zich gaan gedragen naar de negatieve perceptie die ze denken dat wij van hen hebben.
Ze kunnen zich gaan afvragen: “Als ik toch niets goed kan doen, waarom zou ik dan mijn best doen?”
Deze dynamiek kan een vicieuze cirkel creëren.
Wanneer kinderen zich gaan gedragen volgens de negatieve verwachtingen die ze van zichzelf hebben, leidt dit vaak tot nog meer straf.
In plaats van dat de straf het gedrag corrigeert, versterkt het juist de negatieve gedragingen.
“Too often we forget that discipline really means to teach, not to punish.”
– Dan Siegel
De kracht van positieve discipline
Door te kiezen voor positieve discipline, waarbij we duidelijk communiceren, grenzen stellen, en onze kinderen aanmoedigen om van hun fouten te leren, kunnen we een gezondere, respectvollere en effectievere opvoedingsomgeving creëren.
Zo zorgen we ervoor dat onze kinderen opgroeien tot zelfverzekerde, veerkrachtige individuen die in staat zijn om hun eigen fouten te herkennen en ervan te leren, zonder zich daardoor minder waard te voelen.
Begrip en empathie
Positieve discipline begint met het begrijpen van het gedrag van het kind. Waarom gedraagt het zich op een bepaalde manier? Wat zijn de onderliggende emoties of behoeften?
Door onze kinderen te observeren en te luisteren naar wat hen bezig houdt, kunnen we beter begrijpen wat ze nodig hebben en hoe we daarop kunnen inspelen.
Hierdoor creëren we een omgeving waarin ons kind zich begrepen en gesteund voelt, in plaats van veroordeeld.
Tip: Neem de tijd om je kind écht te leren kennen
Observeer aandachtig hoe je kind reageert in verschillende situaties, welke dingen het leuk vindt, waar het moeite mee heeft, en hoe het communiceert. Luister goed naar wat je kind te zeggen heeft en vooral naar wat het jou laat zien door zijn gedrag.
Met deze kennis kan je je aanpak afstemmen op wat voor jouw kind het beste werkt.
Misschien reageert het ene kind heel goed op een complimentje na goed gedrag, terwijl een ander kind meer baat heeft bij een rustig gesprek waarin we uitleggen waarom bepaald gedrag belangrijk is.
Realistische en heldere verwachtingen
Kinderen hebben baat bij voorspelbaarheid en duidelijke grenzen.
Wanneer we realistische verwachtingen communiceren en consequent zijn in het handhaven daarvan, helpen we onze kinderen om te begrijpen wat er van hen wordt verwacht.
Dit vermindert verwarring en voorkomt ongewenst gedrag, omdat ze beter weten waar ze aan toe zijn.
Tip: Formuleer regels en verwachtingen op een heldere manier.
Zorg dat de formulering positief verwoord is en past bij de leeftijd en ontwikkeling van je kinderen.
Herinner hen regelmatig aan deze regels en geef hen zodoende kans om hun gedrag zelfstandig bij te sturen.
Geduld en herhaling
Kinderen leren door herhaling, en het is normaal dat ze fouten maken terwijl ze groeien.
Positieve discipline vraagt van ons de bereidheid om steeds opnieuw te werken aan bepaald gedrag.
Door consequent te blijven en met telkens opnieuw met begrip te reageren, kunnen we met onze kinderen in verbinding blijven en hen begeleiden naar het gewenste gedrag, zonder dat straf nodig is.
Tip: Blijf kalm en geduldig wanneer je kind een fout maakt.
Herhaal rustig wat het gewenste gedrag is en geef je kind de kans aan je verzoek tegemoet te komen.
Als het gedrag dat we vragen nog te moeilijk is, probeer dan te kijken naar wat je kind wel aankan en bouw daarop verder.
Zo help je je kind om stap voor stap vooruitgang te boeken.
Natuurlijke en logische gevolgen
In plaats van onmiddellijk te straffen, kunnen we onze kinderen de natuurlijke of logische gevolgen van hun acties te laten ervaren.
Huiswerk dat niet gemaakt werkt, levert slechte schoolresultaten op, en misschien zelfs een boze leerkracht. Wanneer speelgoed niet opgeruimd wordt, kan het speelgoed verloren gaan of beschadigd raken.
Door onze kinderen zelf deze gevolgen te laten ondervinden, begrijpen ze beter dat acties altijd gevolgen hebben, zonder dat er straf nodig is.
Dit leert hen verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen keuzes.
Tip: Bespreek wat de mogelijke gevolgen zijn van bepaald gedrag.
Stel vragen zoals: “Wat denk je dat er kan gebeuren als je je speelgoed niet opruimt?” Dit helpt hen beter na te denken over de gevolgen van hun keuzes.
Laat je kind dit indien nodig zelf ervaren.
Nadien kan je samen reflecteren: “Wat hebben we hiervan geleerd?” Dit leert hen verantwoordelijkheid te nemen over hun keuzes.
Aanmoedigen en bekrachtigen van positief gedrag
Door goed gedrag te belonen met een oprecht en gericht compliment, of een gedeeld moment, creëren we een omgeving waarin ons kind gemotiveerd wordt om dat gedrag te herhalen.
Bovendien moedigen we op deze manier onze kinderen aan om dit gedrag te herhalen. Ons kind leert dat goed gedrag fijn is op zich, en niet alleen om beloningen te ontvangen of straf te vermijden.
Tip: Richt je op wat je kind goed doet en geef daar positieve aandacht aan.
Dit motiveert ons kind om het goede gedrag voort te zetten en vermindert de noodzaak voor straf.
Zeg bijvoorbeeld: “Ik vind het geweldig hoe je je speelgoed deelde vandaag. Wat ben jij een zorgzame vriend / broer / zus!”
Besluit
Het mag duidelijk zijn dat het vermijden van straf en het omarmen van positieve discipline verschillende belangrijke voordelen oplevert, voor zowel onze kinderen als voor ons als ouders.
Zo leren onze kinderen om hun gedrag te reguleren omdat ze begrijpen waarom het belangrijk is. Dit bevordert hun zelfstandigheid en verantwoordelijkheid en bereidt hen voor op een leven waarin ze gemotiveerd zijn door hun eigen waarden en overtuigingen, zonder externe druk.
In plaats van regelmatig in een machtsstrijd verzeild te geraken, ontstaat er meer samenwerking in ons gezin. Wanneer onze kinderen begrijpen waarom bepaalde regels bestaan en hoe ze hieraan kunnen bijdragen, zijn ze meer geneigd om zich aan deze regels te houden en mee te denken over oplossingen.
Ook leren ze hun emoties beter te begrijpen en te reguleren. Ze ontdekken dat het normaal is om zich boos of gefrustreerd te voelen, maar ook dat er constructieve manieren zijn om met deze gevoelens om te gaan. Dit is een cruciale vaardigheid die hen hun hele verdere leven zal helpen.
Door onszelf te oefenen in positieve discipline, investeren we in een gelukkige, gezonde toekomst voor onze kinderen. Samen creëren we een gezin waarin respect, begrip en samenwerking centraal staan.
Geen idee hoe je hieraan moet beginnen? Neem gerust contact op. Samen bekijken naar wat het beste werkt voor jou en jouw gezin.
